Τι ισχύει για την αποποίηση κληρονομιάς από ανήλικο :
- Σε περίπτωση θανάτου του κληρονομουμένου, ισχύει 4μηνη (κατά κανόνα) προθεσμία για την αποποίηση της κληρονομιάς από τους νόμιμους κληρονόμους του, η οποία αρχίζει μόνο εφόσον ο κληρονόμος μάθει θετικά την επαγωγή της κληρονομιάς (θάνατο του κληρονομουμένου) και το λόγο της επαγωγής της κληρονομιάς σε αυτόν (κατά περίπτωση: δημοσίευση διαθήκης, ύπαρξη συγγενικής σχέσης όταν δεν υπάρχει διαθήκη, αποποίηση κληρονομιάς από προηγούμενους εξ αδιαθέτου κληρονόμους, κήρυξη αναξιότητας προηγούμενου κληρονόμου κλπ.). Σε περίπτωση παρέλευσης άπρακτης της 4μηνης προθεσμίας αποποίησης της κληρονομιάς, θεωρείται ότι ο κληρονόμος έχει αποδεχτεί αυτήν.
Η 4μηνη προθεσμία αποποίησης της κληρονομιάς ισχύει και για τους ανήλικους κληρονόμους (***βλ. σχόλια).
- Η αποποίηση της κληρονομιάς για λογαριασμό ανηλίκου γίνεται και από τους δύο ασκούντες τη γονική μέριμνα γονείς, μετά από άδεια του δικαστηρίου κατόπιν σχετικής αίτησης των γονέων. Τυχόν αποποίηση από τον ένα γονέα είναι, κατ’ αρχήν, άκυρη (σχετική ακυρότητα).
- Η κρίσιμη, για την έναρξη της 4μηνης προθεσμίας αποποίησης, γνώση της επαγωγής της κληρονομιάς και του λόγου της κρίνεται στο πρόσωπο των ασκούντων τη γονική μέριμνα γονέων του ανηλίκου.
- Η 4μηνη προθεσμία αποποίησης αναστέλλεται κατά το χρονικό διάστημα που ξεκινά από την εμπρόθεσμη κατάθεση της αίτησης των γονέων του ανηλίκου στο δικαστήριο για την χορήγηση άδειας αποποίησης της κληρονομιάς από τον ανήλικο και τελειώνει κατά την ημέρα δημοσίευσης της σχετικής απόφασης του δικαστηρίου, που χορηγεί στους γονείς την αιτηθείσα άδεια αποποίησης. Η προθεσμία αυτή, όμως, δεν συμπληρώνεται πριν από την πάροδο 4 μηνών από τη δημοσίευση της σχετικής απόφασης του δικαστηρίου.
- Σε περίπτωση μη νομότυπης (εμπρόθεσμης και έγκυρης) αποποίησης της κληρονομίας από τον ανήλικο κληρονόμο, η επαγωγή της κληρονομιάς σε αυτόν γίνεται, εκ του νόμου, με το ευεργέτημα της απογραφής. Τούτο σημαίνει : 1) ότι ο ανήλικος ευθύνεται για τις υποχρεώσεις της κληρονομιάς μέχρι του ποσού στο οποίο ανέρχεται το ενεργητικό της, 2) ότι η ατομική περιουσία του ανηλίκου δεν αναμιγνύεται με την περιουσία που κληρονόμησε και συνεπώς δεν θα κληθεί να εκπληρώσει υποχρεώσεις της κληρονομιάς με την διάθεση στοιχείων της ατομικής περιουσίας του.
- Ωστόσο, ο ανήλικος κληρονόμος (με το ευεργέτημα της απογραφής) έχει υποχρέωση να προβεί σε σύνταξη απογραφής της κληρονομιάς το αργότερο μέχρι την συμπλήρωση ενός έτους από την ενηλικίωσή του (το ίδιο δικαίωμα έχουν προγενέστερα, δηλ.πριν την ενηλικίωσή του, οι γονείς του ανηλίκου, κατόπιν άδειας του δικαστηρίου).
- Τυχόν μη εμπρόθεσμη σύνταξη απογραφής της κληρονομιάς συνεπάγεται έκπτωση του ανηλίκου από το δικαιώματα που του παρέχει το ευεργέτημα της απογραφής.
Οι συνέπειες της απώλειας της 4μηνης προθεσμίας αποποίησης της κληρονομιάς από τους γονείς του ανηλίκου μπορούν να ανατραπούν μόνο δικαστικά (κατόπιν σχετικής αγωγής των γονέων ή του ενηλικιωθέντος, στο μεταξύ, ανηλίκου κληρονόμου) σε περίπτωση, μεταξύ άλλων, πλάνης των γονέων περί τα πράγματα (ενδεικτικώς απαριθμούμενες περιπτώσεις από τη νομολογία: άγνοια του θανάτου του κληρονομουμένου, άγνοια της δημοσιευθείσας διαθήκης, άγνοια της αποποίησης κληρονομιάς από προηγούμενο εξ αδιαθέτου κληρονόμο κλπ.) ή περί το δίκαιο (ενδεικτικώς απαριθμούμενες περιπτώσεις από τη νομολογία: άγνοια των διατάξεων περί αυτοδίκαιης κτήσης της κληρονομιάς, άγνοια της 4μηνης προθεσμίας αποποίησης, άγνοια των συνεπειών άπρακτης παρέλευσης της 4μηνης προθεσμίας αποποίησης κλπ.). Τέτοια πλάνη θεωρείται ότι δεν υπάρχει όταν αυτή αφορά αποκλειστικά στο ενεργητικό ή στο παθητικό της κληρονομιάς.
- Η άσκηση της σχετικής αγωγής πρέπει να γίνει από τους έχοντες τη γονική μέριμνα γονείς του ανηλίκου (ή από τον ενηλικιωθέντα, στο μεταξύ, ανήλικο κληρονόμο) εντός αποκλειστικής προθεσμίας 6 μηνών από την άρση της υφιστάμενης πλάνης (γνώση του θανάτου του κληρονομουμένου, γνώση της δημοσιευθείσας διαθήκης, γνώση των διατάξεων του νόμου για την αυτοδίκαιη κτήση της κληρονομιάς και για την ύπαρξη 4μηνης προθεσμίας αποποίησης κλπ.).
***ΣΧΟΛΙΑ : Με νομοθετική ρύθμιση, η οποία επήλθε με το Ν. 4786/23.3.2021 (ΦΕΚ Α΄ 43/23.3.2021), έγινε αυθεντική νομοθετική ερμηνεία της διάταξης του άρθρου 1912 ΑΚ. Ειδικότερα η διάταξη του άρθρου 1912 ΑΚ προβλέπει ότι : “Σε περίπτωση προσώπων ανίκανων ή με περιορισμένη ικανότητα για δικαιοπραξία, για τα οποία η αποδοχή της κληρονομίας γίνεται κατά το νόμο με το ευεργέτημα της απογραφής, έκπτωση από το ευεργέτημα, επειδή δεν συντάχθηκε απογραφή, επέρχεται αν μέσα σε ένα χρόνο, αφότου τα πρόσωπα έγιναν απεριορίστως ικανά, δεν έκαναν την απογραφή”, ενώ με το άρθρο 35 του Ν. 4786/2021 , προβλέφθηκε ότι : “Κατά την αληθή έννοια του άρθρου 1912 του Αστικού Κώδικα, ο κληρονόμος που ενηλικιώνεται δικαιούται εντός της ετήσιας προθεσμίας του άρθρου 1912 ΑΚ να αποποιηθεί την κληρονομία”.
Κατά συνέπεια, για τους ΑΝΗΛΙΚΟΥΣ κληρονόμους η προθεσμία αποποίησης της κληρονομιάς ΔΕΝ λήγει πλέον εντός της γενικής 4μηνης προθεσμίας, που ισχύει για τους ενήλικες, αλλά λήγει ΕΝΤΟΣ ΕΤΟΥΣ από την ΕΝΗΛΙΚΙΩΣΗ τους. Οπότε, ο ανήλικος κληρονόμος μπορεί να αποποιηθεί την κληρονομιά εναλλακτικώς : είτε, όσο είναι ανήλικος, μέσω των εχόντων την γονική μέριμνα γονέων του, κατόπιν άδειας του δικαστηρίου, είτε, μετά την ενηλικίωσή του, αυτοπροσώπως και άνευ αδείας του δικαστηρίου, αλλά το αργότερο εντός ενός έτους από την ενηλικίωσή του.
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ : Έστω ανήλικος, γεννηθείς στις 10/1/2004, κληρονόμησε τον παππού του (από την μητρική γραμμή), ο οποίος απεβίωσε στις 20/2/2021, κατόπιν αποποίησης της κληρονομιάς από την μητέρα του, η οποία έλαβε χώρα στις 20/4/2021 (σε ηλικία του ανηλίκου 17 ετών, 3 μηνών και 10 ημερών). Ο εν λόγω ανήλικος δικαιούται να αποποιηθεί την κληρονομιά το αργότερο μέχρι τις 10/1/2023 (συμπλήρωση ενός έτους από την ενηλικίωσή του, η οποία επέρχεται στις 10/1/2022) και μπορεί να το πράξει : είτε με δήλωση των εχόντων την γονική μέριμνα γονέων του, κατόπιν άδειας του δικαστηρίου, η οποία θα πρέπει να υποβληθεί στον γραμματέα του αρμόδιου δικαστηρίου μέχρι την συμπλήρωση 4μήνου από την επαγωγή της κληρονομιάς, είτε αυτοπροσώπως και άνευ αδείας του δικαστηρίου, εντός προθεσμίας ενός έτους από την ενηλικίωσή του (έως τις 10/1/2023).