Αριθμός απόφασης 3008/2017 – ΤΡΙΜΕΛΕΣ ΕΦΕΤΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝ (Περίληψη) : Έννοια αρνητικής αγωγής. Περιορισμοί ΓΟΚ δεν θεμελιώνουν μόνοι τους αστικό δικαίωμα τρίτου ιδιοκτήτη γειτονικού ακινήτου. Διάνοιξη οπής (παραθύρου) σε οικοδομή γειτονικού ακινήτου.

… Από τη διάταξη του άρθρου 1108 ΑΚ, συνάγεται ότι η αρνητική αγωγή έχει ως βάση την κυριότητα του ενάγοντος και την προσβολή αυτής από τον εναγόμενο, με πράξη ή παράλειψη, που επηρεάζει την κυριότητα του ενάγοντος, χωρίς να έχει αφαιρεθεί από τον κύριο η νομή του πράγματος. Η προσβολή της κυριότητας του ενάγοντος από τον εναγόμενο πρέπει να είναι παράνομη, με την έννοια ότι γίνεται χωρίς δικαίωμα από αυτόν (εναγόμενο) και με αυτή να προσβάλλεται το δικαίωμα κυριότητας του ενάγοντος (ΑΠ 1062/2006, ΕφΛαρ 372/2012 στη ΝΟΜΟΣ). Περαιτέρω από το άρθρο 1000 ΑΚ, που προσδιορίζει το θετικό και αρνητικό περιεχόμενο του δικαιώματος της κυριότητας, συνάγεται ότι οι εξουσίες του κυρίου πάνω στο πράγμα, οι οποίες, κατά το άρθρο 17 του Συντάγματος, δεν επιτρέπεται να ασκούνται σε βάρος του γενικού συμφέροντος, περιορίζονται είτε από δικαιώματα τρίτων, είτε απ` ευθείας από το νόμο. Νόμιμοι περιορισμοί της κυριότητας επιβάλλονται κυρίως από τις διατάξεις του γειτονικού ιδιωτικού δικαίου (άρθρα 1003 έως 1032 ΑΚ). Παράνομες, δε επενέργειες, σύμφωνα με τις διατάξεις αυτές, είναι εκείνες οι επενέργειες, οι οποίες αφενός μεν πλήττουν απόλυτα δικαιώματα ή «προστατευόμενα συμφέροντα», αφετέρου δε βλάπτουν ουσιωδώς την χρήση του ακινήτου του γείτονα και δεν είναι συνήθεις στην περιοχή του βλάπτοντος κτήματος και, επομένως, επί όμορων ακινήτων, παράνομη προσβολή της κυριότητας (διατάραξη) θα στοιχειοθετείται κατά νόμο, μόνον εφόσον ο κύριος του ενός ακινήτου κινείται εκτός των ορίων που οριοθετούν το οικείο δικαίωμά του οι διατάξεις του γειτονικού δικαίου του Αστικού Κώδικα, αφού μόνον τότε διαταράσσει παρανόμως την κυριότητα του γείτονά του. Επίσης, νόμιμοι περιορισμοί της κυριότητας επιβάλλονται και από ειδικούς διοικητικούς νόμους, όπως είναι ο εκάστοτε ισχύων ΓΟΚ, με τους κανόνες του οποίου, για χάρη του δημόσιου συμφέροντος, τίθενται περιορισμοί του δικαιώματος της κυριότητας σε ακίνητα που οικοδομούνται (συντελεστής δόμησης και κάλυψης, ύψος κτιρίου, τοποθέτηση του κτιρίου στο οικόπεδο, κατασκευή προεξοχών, κ.λ.π.). Με τις διατάξεις αυτές του ΓΟΚ, που είναι δημοσίου δικαίου, δεν παράγονται συνήθως ιδιωτικά δικαιώματα υπέρ τρίτων, αλλά δημιουργούν, αρχικά, σφαίρα εξουσίας της διοίκησης, η δράση της οποίας υπόκειται στον ακυρωτικό έλεγχο των διοικητικών δικαστηρίων. Ειδικότερα, όπως συνάγεται από τις διατάξεις των άρθρων 52 παρ. 1 και 60 του από 17 Ιουλίου/16 Αυγούστου 1923 ν.δ/τος «περί σχεδίων πόλεως κλπ» και 17 του ν. 1337/1983, σε συνδυασμό με τους ορισμούς των Γενικών Οικοδομικών Κανονισμών, που θεσπίστηκαν από το έτος 1929 και μετά, δηλ. του ν.δ/γματος 8/1973 και του Ν. 1577/1985, η κατεδάφιση, ολικά ή μερικά, οικοδομής, που κατασκευάστηκε κατά παράβαση των επιβαλλόμενων από το νόμο περιορισμών και όρων δόμησης αποφασίζεται και διατάσσεται (εφόσον οι εν λόγω όροι δεν περιέχουν σύσταση δουλείας προς όφελος γειτονικού ακίνητου, ώστε με την παράβαση των όρων αυτών να προσβάλλεται εμπράγματο δικαίωμα του γείτονα), από την οικεία διοικητική αρχή, η οποία είναι και αποκλειστικά αρμόδια γι` αυτό. Επομένως, κάθε διαφορά περί την παράβαση τέτοιων όρων και περιορισμών που έχει ως αντικείμενο την καθαίρεση του κτίσματος, το οποίο κατασκευάσθηκε παρανόμως, διαφεύγει από την κατά το άρθρο 1 ΚΠολΔ δικαιοδοσία των τακτικών πολιτικών δικαστηρίων. Εξάλλου, οι διατάξεις του Γενικού Οικοδομικού Κανονισμού, με τις οποίες επιβάλλονται όροι και περιορισμοί δόμησης, αποσκοπούν αποκλειστικά στην προστασία του γενικού συμφέροντος, ο χαρακτήρας δε αυτός των, ως άνω, διατάξεων ως προστατευτικών του γενικού συμφέροντος, προκύπτει και από το γεγονός ότι στη διαδικασία χαρακτηρισμού αυθαιρέτου (στην έννοια του οποίου υπάγονται και κτίσματα καθ` υπέρβαση των νόμιμων οικοδομικών αδειών), δεν προβλέπεται συμμετοχή των βλαπτόμενων από την αυθαίρετη κατασκευή γειτόνων, ως ενδιαφερομένων, ούτε και κοινοποίηση των σχετικών αποφάσεων σ` αυτούς. Άλλωστε, με το άρθρο 1 του Γενικού Οικοδομικού Κανονισμού (ν. 1577/1985), ορίζεται πλέον σαφώς ότι σκοπός του νόμου αυτού είναι «ο καθορισμός όρων, περιορισμών και προϋποθέσεων για την εκτέλεση οποιασδήποτε κατασκευής εντός ή εκτός των εγκεκριμένων σχεδίων πόλεων ή οικισμών, ώστε να προστατεύεται το φυσικό, οικιστικό και πολιτιστικό περιβάλλον, καθώς και να εξυπηρετείται το κοινωνικό συμφέρον». Συμβαίνει, βέβαια, με την ύπαρξη των άνω διατάξεων να θεραπεύεται και το ατομικό συμφέρον των ιδιοκτητών των γειτονικών ακινήτων, πλην όμως, η θεραπεία του εν λόγω συμφέροντος είναι στην περίπτωση αυτή έμμεσο αποτέλεσμα της προστασίας του γενικού συμφέροντος, στο οποίο αποκλειστικά απέβλεψε ο νομοθέτης. Έτσι, σε περίπτωση που από παράβαση, εκ μέρους ιδιοκτήτη οικοπέδου, των διατάξεων του Γενικού Οικοδομικού Κανονισμού, βλάπτονται τα συμφέροντα ιδιοκτήτη γειτονικού ακινήτου, ο τελευταίος μπορεί να προστατευθεί: α) αν η παράβαση καλύπτεται από παράνομη άδεια της αρμόδιας διοικητικής αρχής, με αίτηση ακύρωσης της εν λόγω άδειας στο Συμβούλιο Επικρατείας και β) αν η παράβαση λαμβάνει χώρα χωρίς να υπάρχει παράνομη πράξη ή παράλειψη της αρμόδιας διοικητικής αρχής (ως λ.χ. κατά υπέρβαση της νόμιμης οικοδομικής άδειας), με καταγγελία προς την αρμόδια διοικητική αρχή, που είναι, όπως προαναφέρθηκε, αποκλειστικά αρμόδια να διατάξει την κατεδάφιση της οικοδομής που ανεγείρεται παρανόμως. Διαφορετική, όπως προαναφέρθηκε, είναι η περίπτωση, κατά την οποία η παράβαση των πολεοδομικών διατάξεων συνιστά συγχρόνως και παράβαση των διατάξεων των άρθρων περί γειτονικού δικαίου (άρθρα 1003 έως 1032 ΑΚ). Στην περίπτωση αυτή, ο προσβαλλόμενος ιδιοκτήτης του όμορου ακινήτου έχει την προστασία που προβλέπεται από το άρθρο 1108 ΑΚ και τις διατάξεις του γειτονικού δικαίου, χωρίς να αποκλείεται σ` αυτόν και το δικαίωμα να ζητήσει αποζημίωση κατά το άρθρο 914 ΑΚ, αν συντρέχουν οι σχετικοί όροι (Εφ Λαρ 126/2015, ΕφΠατρ 93/2007, ΕφΑθ 2579/2003 στη ΝΟΜΟΣ και στην ΤΝΠ Ισοκράτης). Από τα παραπάνω συνάγεται ότι ενέργειες, όπως η διάνοιξη ή η διατήρηση από τον κύριο του ακινήτου ανοιγμάτων (παραθύρων κ.λπ.) σε τοίχο οικοδομήματος, το οποίο είναι κτισμένο εξ ολοκλήρου στο δικό του ακίνητο, όσο και αν αυτός προσεγγίζει προς το γειτονικό ακίνητο, δεν αποτελούν αυτές καθαυτές, επέμβαση στην ξένη ιδιοκτησία, δεδομένου ότι, τόσο το άνοιγμα των παραθύρων, όσο και η διατήρηση αυτών απορρέουν αναμφισβήτητα από το δικαίωμα της κυριότητάς του και δεν αποτελούν πράξη διατάραξης της κυριότητας του κυρίου του γειτονικού ακινήτου (ΑΠ 279/1985 στην ΤΝΠ Ισοκράτης, ΕφΑθ 3770/2004, ΕφΑθ 6157/2001 στη ΝΟΜΟΣ).