ΑΡΕΙΟΣ ΠΑΓΟΣ 907/2015
Με την υπόψη απόφαση κρίθηκε το ενδιαφέρον ζήτημα του χρόνου παραγραφής της αξίωσης του αληθούς κυρίου πράγματος, να ζητήσει από το νομέα του πράγματος τα ωφελήματα, που έχουν εξαχθεί από αυτό ή που μπορούσαν να εξαχθούν από αυτό κατά τους κανόνες της τακτικής διαχείρισης (βλ. άρθρα 962, 1096 ΑΚ).
Το Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο έκρινε ότι ως προς μεν τους φυσικούς ή πολιτικούς καρπούς και γενικώς τα ωφελήματα, τα οποία περιοδικά απέφερε στο νομέα η χρήση και η εκμετάλλευση του πράγματος ή κατά τους κανόνες της τακτικής διαχείρισης θα μπορούσε περιοδικά να αποφέρει σε αυτόν, ισχύει η βραχύχρονη πενταετής παραγραφή του άρθρου 250 αρ. 17 ΑΚ, ως προς δε την εξοικονόμηση της δαπάνης από τη χρήση του πράγματος, στην οποία θα υποβαλλόταν ο νομέας από τη μίσθωση άλλου όμοιου με το επίδικο πράγμα, ισχύει η γενική εικοσαετής παραγραφή του άρθρου 249 ΑΚ.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ : Η υπόψη ρύθμιση θα πρέπει κατ’ αναλογία να γίνει δεκτό ότι ισχύει και στην περίπτωση της κοινωνίας δικαιώματος (άρθρ. 785 επ. ΑΚ) και, ειδικότερα, στην περίπτωση της αξίωσης του συγκοινωνού, που δεν κάνει χρήση του κοινού πράγματος, να αξιώσει από τον συγκοινωνό, που χρησιμοποιεί τούτο αποκλειστικά για τον εαυτό του, να λάβει το μερίδιο που του αναλογεί επί των ωφελημάτων (786, 787 ΑΚ), δηλαδή είτε επί των μισθωμάτων, που εξάγει από την εκμίσθωση σε τρίτον, είτε επί της δαπάνης, που εξοικονομεί από την χρήση του πράγματος (ενοίκηση) και στην οποία θα υποβαλλόταν από τη μίσθωση άλλου όμοιου πράγματος.
Παρατίθενται αποσπάσματα από το σκεπτικό της απόφασης :
[…]
Επειδή κατά το άρθρο 1094 ΑΚ ο κύριος πράγματος δικαιούται να απαιτήσει από το νομέα ή τον κάτοχο την αναγνώριση της κυριότητάς του και την απόδοση του πράγματος, κατά το άρθρο 1097 ΑΚ ο νομέας από την επίδοση της αγωγής ευθύνεται σε αποζημίωση του κυρίου, αν από υπαιτιότητά του το πράγμα χειροτέρεψε ή καταστράφηκε ή δεν μπορεί να αποδοθεί για κάποιο άλλο λόγο και κατά το άρθρο 1098 εδα ΑΚ, αν ο νομέας ήταν κακόπιστος κατά το χρόνο που κατέλαβε το πράγμα ή αν έμαθε αργότερα ότι δεν έχει δικαίωμα νομής, υπέχει από τότε, ως προς το πράγμα και τα ωφελήματα του πράγματος των ίδια ευθύνη που έχει και για το χρόνο μετά την επίδοση της αγωγής. Από το συνδυασμό των διατάξεων αυτών προκύπτει ότι ο κύριος πράγματος δικαιούται να απαιτήσει από το νομέα ή κάτοχο την αναγνώριση της κυριότητας αυτού και την απόδοση του πράγματος και μόνον αν συντρέχουν οι όροι των άρθρων 1097 και 1098 ΑΚ, μεταξύ των οποίων είναι και η αδυναμία προς απόδοση του πράγματος, αποζημίωση ίση προς την αξία αυτού (πράγματος). Η αξίωση αυτή του κυρίου για αποζημίωση, λόγω αδυναμίας προς απόδοση του πράγματος γεννιέται από τότε που βεβαιώνεται στην απόφαση του δικαστηρίου ότι δεν είναι δυνατή η αυτούσια απόδοση του διεκδικούμενου πράγματος. Για την έκταση και τον προσδιορισμό της αποζημίωσης αυτής ισχύουν οι γενικές διατάξεις των άρθρων 297 επ ΑΚ.
Περαιτέρω ωφελήματα είναι όχι μόνον οι καρποί του πράγματος ή του δικαιώματος αλλά και κάθε όφελος που παρέχει η χρήση του πράγματος ή του δικαιώματος (άρθρο 962 ΑΚ). Επομένως ωφέλημα είναι κάθε όφελος που έχει ο νομέας από την ενοίκηση ή την κατ’ άλλο τρόπο χρήση του πράγματος από τον ίδιο, συνεπεία των οποίων εξοικονομεί τη δαπάνη την οποία θα υποβαλλόταν αν μίσθωνε άλλο όμοιο πράγμα, οπότε η ωφέλεια συνίσταται στην εξοικονόμηση της σχετικής δαπάνης για τα μισθώματα.
Εξάλλου κατά το άρθρο 249 ΑΚ, εφ’ όσον δεν ορίζεται διαφορετικά οι αξιώσεις παραγράφονται σε είκοσι χρόνια. Στην παράγραφή της διάταξης αυτής υπάγονται οι αξιώσεις από τα άρθραα1096-1100 ΑΚ και μόνον κατ’ εξαίρεση η από το άρθρο 1099 ΑΚ αξίωση για αδικοπραξία υπόκειται στην πενταετή παραγραφή του άρθρου 937 ΑΚ. Περαιτέρω με το άρθρο 250 αρ. 17 ΑΚ θεσπίζεται εξαίρεση της κατά το άρθρο 249 ΑΚ παραγραφής των αξιώσεων και σύμφωνα με το άρθρο αυτό οι αξιώσεις μισθών, καθυστερούμενων προσόδων, συντάξεων, διατροφής και κάθε άλλης παροχής που επαναλαμβάνεται περιοδικά παραγράφονται σε πέντε χρόνια. Η διάταξη αυτή αναφέρεται, με γενικό τρόπο, σε καθυστερούμενες προσόδους και σε περιοδικά επαναλαμβανόμενες παροχές και επομένως στην έννοια των όρων αυτών περιλαμβάνονται και οι φυσικοί ή πολιτικοί καρποί και γενικώς τα ωφελήματα, τα οποία περιοδικά απέφερε η χρήση και η εκμετάλλευση του πράγματος ή κατά τους κανόνες της τακτικής διαχείρισης θα μπορούσε περιοδικά να αποφέρει.
[…]
Ειδικότερα το Εφετείο ορθώς δεν εφάρμοσε ως προς την προβληθείσα από την αναιρεσείουσα εταιρεία ένσταση πενταετούς παραγραφής της αγωγικής αξίωσης για την απόδοση των ωφελημάτων, τη διάταξη του άρθρου 250 αρ. 17 ΑΚ, δεχόμενο ότι η αξίωση αυτή παραγράφεται μετά παρέλευση εικοσαετίας σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 249 ΑΚ, ενόψει του ότι κατά τις ανέλεγκτες παραδοχές της προσβαλλομένης απόφασης, η σχετική αξίωση δεν αφορά ωφελήματα για την ενάγουσα, που περιοδικώς απέφερε η χρήση του επιδίκου και τα οποία στερήθηκε, όπως θα συνέβαινε ενδεχομένως στην περίπτωση απώλειας μισθωμάτων λόγω της έλλειψης δυνατότητας εκμίσθωσης αυτού, αλλά ανάγεται στην εξοικονόμηση της δαπάνης της αναιρεσείουσας εταιρείας από τη χρήση του επιδίκου, στην οποία θα υποβαλλόταν από τη μίσθωση άλλου όμοιου με το επίδικο ακινήτου.